Uczenie się

Na podstawie książki Gerda Mitzela

 INFORMACJE O PROCESIE UCZENIA SIĘ

Uczenie się to proces, który stanowi podstawę względnie stałych zmian zachowania i zachodzi w wyniku ćwiczeń lub doświadczeń.

Podstawowa różnica między uczeniem się a zachowaniem to fakt, iż uczenia nie da się zaobserwować. Jako, że na zachowanie mogą wpływać także inne czynniki jak np. zmęczenie, czy środki odurzające, o uczeniu mówimy dopiero wtedy, gdy zajdzie względnie trwała zmiana w zachowaniu danego człowieka. Uczenie się to proces aktywny, dlatego uczenie się podczas snu nie jest do końca możliwe.

UCZENIE SIĘ POPRZEZ WARUNKOWANIE KLASYCZNE

Warunkowanie – proces, podczas którego między sposobem zachowania, a nowym bodźcem wytworzone zostaje skojarzenie(asocjacja). Istnieją dwa rodzaje warunkowania: klasyczne i instrumentalne(sprawcze).

Odruch to automatyczna reakcja na dany, specyficzny bodziec. Bodziec, który odruchowo wyzwala określoną reakcję to bodziec bezwarunkowy(Sb), natomiast reakcja na bodziec bezwarunkowy to reakcja bezwarunkowa(Rb). Reakcja odruchowa, którą wywołuje bodziec warunkowy(Sw) to reakcja warunkowa. Warunkowanie ma miejsce tylko wtedy, gdy bodziec bezwarunkowy podczas fazy uczenia się poprzedza się bodźcem neutralnym(Sneu). Bodziec neutralny nigdy nie stanie się bodźcem warunkowym, jeśli wystąpi po bodźcu bezwarunkowym.

Najkorzystniejszym warunkiem do uzyskania procesu uwarunkowania występuje gdy czas pomiędzy Sneu a Sb wynosi ok. 2 sekundy(wg Mietzela, gdyż gdzie indziej podają np. 0,5 sekundy)

Odkrycie Gracii nazwane niechęcią do określonego smaku, opisuje sytuacja gdy np. jakiś czas po zjedzeniu potrawy o konkretnym smaku wystąpią jakieś nieprzyjemne zdarzenia np. pierwsze symptomy grypy. Mimo, iż to nie potrwa spowodowała niekorzystne następstwa, powiązania w czasie spowodują iż jej smak będzie kojarzył się z czymś nieprzyjemnym i jedzenie tej konkretnej potrawy nie będzie dla nas już tak miłe jak wcześniej.

Zwierzęta[w tym oczywiście ludzie] wykazują biologiczną gotowość do nauczenia się pewnych zależności S-R szybciej niż innych.

Wygaszanie – zanik wyuczonych czynności. Gdy po Sw wielokrotnie nie występuje Sb, to reakcja warunkowa staje się coraz słabsza, aż zanika zupełnie. Może jednak nastąpić spontaniczne odnowienie.

Generalizacja – organizm wykazuje reakcję warunkową nie tylko przy podaniu bodźca warunkowego, lecz także bodźców do niego podobnych.

Różnicowanie– ograniczenie generalizacji. Proces podczas którego człowiek uczy się reagować inaczej na dwa podobne do siebie bodźce. Podział bodźców na istotne i nieistotne.

Watson uważał, że reakcji emocjonalnych np. lęku, można nauczyć się poprzez warunkowanie klasyczne.

Odwarunkowanie – połączenie bodźca warunkowego powodującego np. lęk z takim zachowaniem, które można konkurować z reakcją lęku np. dawanie cukierków.

UCZENIE SIĘ POPRZEZ WARUNKOWANIE SPRAWCZE(INSTRUMENTALNE)

Zachowanie instrumentalne – zachowanie przez które ludzie i zwierzęta mogą wpływać na środowisko zewnętrzne.

Przeprowadzając doświadczenie na kotach uwięzionych w klatce, które mogły wyjść tylko po wykonaniu odpowiedniego manewru, Thorndike opisał zachowanie instrumentalne – zachowanie, które pozwala osiągnąć zamierzony cel oraz przedstawił metodę prób i błędów.

Prawo efektu – nieskuteczne impulsy są stopniowo eliminowane, zaś impuls prowadzący do skutecznego rezultatu, jest wzmacniany uczuciem zadowolenia, które potem następuje.

Częstość zachowania – określa ono częstość, z jaką dane zachowanie występuje w zdefiniowanej jednostce czasu. Ze zmian częstości zachowanie można odczytać czy osoba przeprowadzająca doświadczenia zbliża się do celu, czy uzyskania jak najszerszej kontroli nad zachowaniem sprawczym.   

Wzmocnienie pozytywne – jeśli po określonym zachowaniu następuje bodziec pozytywny i jeśli po jego wystąpieniu wzrasta częstość występowania tego zachowania to ów bodziec pełni rolę wzmocnienia pozytywnego.

Zasada Premacka - czynność bardziej preferowana może służyć do wzmacniania czynności mniej preferowanej, np. uzyskiwanie pokarmu po naciśnięciu dźwigni, powoduje wzmocnienie dotyczące naciskania dźwigni.

Bodziec awersyjny – bodziec na który zawsze reaguje się ucieczką lub unikaniem, np. mandat, grzywna itp.

Wzmocnienie negatywne – awersyjny bodziec na skutek określonego zachowania nie wstępuje – uniknięcie sytuacji nieprzyjemnej.

  NIE WOLNO MYLIĆ WZMOCNIENIA NEGATYWNEGO Z KARANIEM – negatywne wzmocnienie nie spowoduje ustąpienia określonego zachowania.

Wyuczenie zachowania – wzmocnienie każdego przybliżenia się do pożądanej formy zachowania – metoda stopniowych przybliżeń.

Gdy bodziec awersyjny następuje po określonym zachowaniu i gdy w konsekwencji zmniejsza się częstość jego wstępowania lub gdy zachowanie to – przynajmniej czasowo – już nie występuje to znaczy, że jest mowa o karaniu. W wypadku karania dane zachowanie nie znika na zawsze, lecz tylko zostaje stłumione.

Wzmocnienie sporadyczne – proces utrudniający wygaszenie. Zachowania które wcześniej były wzmacniane sporadycznie, bardzo trudno jest wyeliminować przez wymazanie lub wygaszenie.

Cechą charakterystyczną warunkowania sprawczego jest występowanie wzmocnienia lub karania zawsze w następstwie określonego zachowania. Sprawowanie kontroli nad zachowaniami sprawczymi udaje się tylko wtedy, gdy wykorzystane zostaną bodźce wskazujące na to, kiedy dany sposób zachowania jest odpowiedni, a kiedy nie.

Bodźce różnicowe – pozytywne i negatywne. Regulują codzienne życie. Wskazują na ewentualne negatywne lub pozytywne konsekwencje.

Blokowanie – gdy nowy bodziec nie zwiększa prawdopodobności wystąpienia nieprzyjemnego zjawiska, zwierzę nie musi już mu poświęcać uwagi, bodziec ten będzie blokowany i nie stanie się bodźcem warunkowym.

Podejście poznawcze – zajmuje się procesami, które przebiegają między bodźcem a reakcją.

Utajone uczenie się – uczenie się, które z początku nie ujawnia się w zachowaniu.

Wg Tolmana – zachowanie zawsze służy celowi tzn. jest skierowane na osiągnięcie określonego celu. Wzmocnienie, dla Tolmana, nie jest potrzebne do uczenia się, dostarcza jednak okazji do wykorzystania nabytej wiedzy.