Badania psychologiczne i ich ewolucja

Ewolucja badań psychologicznych 

Wpływ nauk przyrodnicznych na programy badawcze psychologów:

• Początek XIX wieku - psychologia filozoficzna poddana poważnej weryfikacji empirycznej: powstaje nowa jakościowo dyscyplina - psychologia.
• Przekształca się w naukę przyrodniczą uprawianą na wzór fizjologii (dysponuje danymi nt. budowy mózgu i procesów nerwowych).
• Istotny wpływ: anatomów, neurofizjologów, fizjologów, biologów i fizyków, a także astronomów.

Wpływ neurologów i neuroanatomów:

1. Gall, XVIII/XIX w.: Teoria lokalizacji czynności psychicznych w mózgu (28 pól mózu zróżnicowanych funkcjonalnie)
2. Domysły: np. frenologia (budowa czaszki mówi o charakterystyce funkcji psychicznych - różne talenty i zdolności u różnych ludzi rozwijają sie w rózny sposób, co ma swoje odzwierciedlenie również w anatomicznych rozmiarach odpowiedniego ośrodka korowego). Brak naukowości.
3. Broca: odkrycie ruchowego ośrodka mowy. Badał pacjentów z uszkodzonym mózgiem. Utrate umiejętności posługiwania się językiem nazywamy afazją Broki.
4. Bastian: odkrycie ośrodka pamięci wzrokowej.
5. Wernicke: odkrycie ośrodka rozumienia mowy.
6. Munk: ośrodki wzroku i słuchu.
7. Exner: ośrodek agrafii.
8. Betz: komórki piramidalne.

Na skutek powyższych odkryć powstała psychomorfologiczna koncepcja mózgu - założenia:

1. mózg jest zróznicowany w swojej budowie i funkcjach
2. mózg jest konglomentarem (skupiskiem) ośrodków mózgowych
3. są one funkcjonalnie nie zależne
4. istnieje odpowiedniość struktury mózgu i struktury psychiki. Ta ostatnia jest sumą odrębnych zdolności i funkcji.

Bell, XIX w.: powyższa koncepcja ułatwia odkrycie sensorycznych włókien nerwowych (afferentnych) i ruchowych (efferentnych): skoro istnieją specyficzne, niezależne od innych wrażenia - muszą istnieć zróżnicowane włókna nerwowe. To prawo Bella-Megendiego -> Spory pomiędzy zwolennikami atomizmu a myslenia całościowego.

Flourens: teoria antylokalizacyjna - badania kręgowców dowiodły, że kora, podkora i móźdzek spełniają różne fukncje, ale poszczególne partie mózgu funkcjonują jako nierozłączna całość.

Jackson: teoria wielopoziomowej organizacji mózgu - poszczególne fukcje psychiczne są regulowane na wielu poziomach. Hierarchicznie wyższe ośrodki są skroniowo-ciemieniowe.

WNIOSEK:

• Teorie funkcjonowania mózgu wyznaczały kierunki eksporacji poznawczych.
• Psychologia zorientowana na osiągnięcia neurologii i anatomii skłaniała sie ku materializmowi. Do dzisiaj widać te wpływy, np. historia relacji S-R wywodzi się z neurologicznych studiów nad tkanką nerwową.

Wpływ fizjologów: dyskusja nt. odruchów

1. Hall: eksperymenty neurofizjologiczne - teoria trójfunkcjonalnego zróżnicowania układu nerwowego: ruchy dowolne (świadome u człowieka) zależą od:

- uwarunkowań psychicznych i pracy kory mózgowej - czynności serca, układu oddechowego - rdzenia przedłużonego

Regulacja witalna sprowadza się do zasady łuku odruchowego (mechaniczna regulacja) -> powstawe spór nt. istoty odruchu.

B. Muller: zakwestionował radyklanie mechanistyczny pogląd Halla - wielu odruchom towarzyszą doznania psychiczne, a wola kieruje wieloma czynnikami.

C. Pfluger: odruch nie jest mechaniczny, ale stanowi narzędzie przystosowania: podlega ogólniejszym prawom regulującym funkcjonowanie mózgu

Psychofizyka i formułowanie ogólnych praw:

1. Webber: dwa obszary zainteresowań:

- wrażliwość zmysłowa: dwa podrażnienia skóry w punktach położonych blisko siebie, są odczuwalne jako jedno. Zdolność różnicowania takiego podrażnienia jest różna dla różnych rejonów skóry, np. plecy a język - tu więcej zakończeń nerwowych, stąd większa wrażliwość. pobudzenie jest opracowywane przez mózg (tworzą się wyobrażenia czsowo-przestrzenne).

- intensywność podniety a siła doznania zmysłowego: eksperymentalnie określał wielkość bodźca na podtawie subiektywnych wrażeń. istnieją różnice we wrażliwość. Wielkość przyrostu siły bodźca wywołującego ledwie dostrzegalną różnicę nie ejst wielkością stałą (np. przy podnoszeniu przedmiotów ciężkich i lekkich).

WNIOSEK:

Prawo Webera: pokazanie zalezności zjawisk psychicznych od fizycznych.

Eksperymenty uświadomily istnienie pewnych ogólnych prawidłowości.

B. Fechner: to co się dzieje pomiędzy ciałek a psychiką do się odpisać matematycznie.

-postulat pomiaru pośredniego zjawisk psychicznych: mierząc podmietę (bodziec) można precyzyjnie określić w kategoriach liczbowych wielkość przeżycia

WNIOSEK:

Jeśli zmianom wielkości podniet (bodźców) fizycznych towarzyszą zmiany wielkości doznań zmysłowych, to oba procesy dzieją się równolegle -> idea paralelizmu psychofizycznego (można pośrednio mierzyć doznania psychiczne poprzez pomiar podniety).

Od tego czasu starcia dwóch orientacji:

- Idealistycznej (np. March) - fakty świadomości i fakty fizyczne stanowią jedno i to samo subiektyne doświadczenie

- Materialistycznej - istnieje ścisły związek przyczynowy pomiędzy działającymi bodźcami świata zewnętrznego a subiektywnymi przeżyciami

Do dzisiaj oba stanowiska wywołują chęć weryfikacji empirycznej (np. Hebb, Delgado)

Czas reakcji a astronomia:

Astronomowie - badali ruchy gwiazd i odkryli problem psychologiczny. Ustalali dokładny czas przejścia gwiazdy przez linie południka zerowego: czas rozpoczęcia i zakończenia. Okazało się, że różnica notowań tego zjawiska była niezależna od woli obserwatora i występuje pomiędzy zapisami różnych osób: odkryto różnice indywidulane w formie doznań zmysłowych.

Helmholtz: czas przewodnictwa nerwowego to ok. 2m/s.

Wpływ biologów:

• Darwin: O pochodzeniu gatunków. Badanie i opis relacji organizm-środowisko.
• Pojęcie adaptacji: postawowym dążeniem organizmów jest adaptacja do środowiska.
• Teoria ewolucji: organizm zmienia się, podlega procesowi ewolucji: giną osobnicy o gorszych cechach biologicznych, a trwają ci o lepszych.
• Cechy pozytywne (zarówno fizyczne jak i psychiczne) sądziedziczone i utwalają się w kolejnych pokoleniach..
• Organizm należy badać jako całośćm bo tak przystosowuje się do środowiska.
• Psychika - instrumentem przystosowania. Intelekt zastępuje u człowieka instynkty typowe dla organizmów nieższego poziomu rozwoju ewolucyjnego.

Wpływ wiedzy lekarskiej

Problem dziedziczności, przekazu doświadczeń indywidulanych.

1. Hipokrates, Galen: pojęcie temperamentu i problem osobowości.
2. Wpływ na rozwój psychologii osobowości i klinicznej.
3. Mesmer (fizyk i lekarz XVIII/XIX): samopoczucie człowieka zależy od tego jakie fluidy kosmiczne przenikają jego ciało. Prądy magnetyczne przenikają ciało i oddziaływują na psychikę. Magnesem zaczął leczyć psychonerwice - efekt sugestii.
4. Pod wływem mesmeryzmu zajęto się hipnozą.
5. Eliotson i Esdaile: operacje przeprowadzone pod hipnozą zmniejszają uczucie bólu i spada śmiertelność.

WNIOSKI:

Badania lekarzy przyczyniły się do rozwoju psychologii osobowości i motywacji.

Pojęcie świadomości - zbyt wąskie dla zrozumienia przeżyć i zachowań człowieka.

WNIOSKI OGÓLNE:

• W II poł. XIX w. psychologia rozwijała się bardzo żywiołowo ze względu na zapotrzebowanie praktyki społecznej oraz wielu innych dziedzin nauki
• Była dziedziną niejednolitą
• Brakowało spójnej interpretacji zachowań ludzkich
  
  Źródła: materiały z wykładów