Wcześniaki- aspekt pomocy rodzinie

Wcześniactwo nie jest już traktowane jedynie w kategoriach ryzyka biologicznego.

Celem interwencji psychologicznej w szpitalu jest niwelowanie u ograniczanie psychologicznych skutków traumatycznego wydarzenia jakim były przedwczesne narodziny oraz umożliwienie wcześniakom normalnego rozwoju.

WCZEŚNIACTWO A ROZWÓJ DZIECKA  \

Rozpatrywanie jedynie w kategorii traumy biologicznej.(William Little, Pasamanick i Knobloch).XIX – XX w.

Komplikacje okołoporodowe mogą doprowadzić do uszkodzenia mózgu, zaburzeń zachowania i przystosowania, upośledzenia umysłowego, mózgowego porażenia dziecięcego a nawet do śmierci.

Powstawanie programów interwencji, które polegają na ćwiczeniu „zagrożonych” funkcji bez uwzględnienia całości funkcjonowania dziecka(kontekstów: społecznego, kulturowego i rodzinnego).

Skutki wcześniactwa dla rozwoju można przewidzieć gdy uwzględni się wkład środowiska społecznego, w którym dziecko jest wychowywane.

Rozwój jest procesem otwartym tzn., że zmiana jest możliwa w każdym momencie. Dziecko aktywnie wpływa na swoje otoczenie, a otoczenie wpływa na nie więc rozwój jest wynikiem nieustannych, dynamicznych interakcji dziecka i doświadczeń dostarczanych mu przez rodzinę i kontekst społeczny oraz doświadczeń na które ma ono wpływ.

Synaktywna teoria rozwoju – (H. Als) punkt wyjścia dla opracowania jednego z pierwszych programów wczesnej interwencji dla wcześniaków w warunkach szpitalnych tzw. „Programu zindywidualizowanej, rozwojowej oceny i opieki nad noworodkiem”.

Rozwój zawsze odbywa się w kontekście relacji i poprzez relacje międzyludzkie. Dziecko od początku aktywnie organizuje swój rozwój.

„dziecko wyobrażone” - fantazje matki na temat dziecka pomiędzy 4 a 7 miesiącem ciąży. Zanikają by matka mogła je przyjąć w otwarty sposób bez oczekiwań.

(Szczególnie niebezpieczne jak się rodzi wcześniak bo jest duża różnica między wyobrażeniami a narodzonym dzieckiem. Sytuację pogarsza często zły stan dziecka.)

PRZYWIĄZANIE

Z jednej strony rodzice wcześniaka mogą stać się niedostępni w interakcjach z dzieckiem(problem dziecka wyobrażonego, powstawanie mechanizmów obronnych), może nie zaistnieć możliwość dostrojenia się matki z dzieckiem – model zdezorganizowany.

Przy odpowiednim wsparciu możliwe jest wykształcenie bezpiecznego wzorca przywiązania.

Interwencja psychologiczna w warunkach oddziału dla wcześniaków

To zaplanowane, odbywające się w ramach kontaktu klinicznego, ukierunkowane na rodziców, dziecko bądź personel  działanie psychologa.

Cele interwencji:

–    zapobieganie zaburzeniom rozwoju psychiki dziecka,

–    niwelowanie lub ograniczanie psychologicznych skutków przedwczesnych narodzin dziecka,

–  wspieranie wysiłków własnych dziecka i rodziny, by skompensować wcześniejsze skutki traumy biologicznej,

–   umożliwienie dziecku realizacji jego potencjału rozwojowego.

Dodatkowo interwencja taka powinna być zorientowana na rodzinę, co oznacza przyjęcie następujących założeń:

–  ekspertem w sprawach dziecka jest rodzina i to ona podejmuje decyzję (szczególnie ważne w warunkach oddziału szpitalnego),

–        rodzina jest stałym elementem życia dziecka, a profesjonaliści uczestniczą w nim tylko tymczasowo,

–    b. ważne jest rozpoznanie celów i priorytetów rodziny w zakresie udzielanej interwencji

–   rodzina ma prawo do wyboru intensywności własnego zaangażowania w procesie interwencji

–  podstawą skuteczności jest oparta na zaufaniu i współpracy relacja między rodzicami a profesjonalistami,

–     podczas interwencji trzeba uwzględnić i szanować różnice w zakresie systemu wartości rodziców, religii, przekonań czy procesów radzenia sobie.

Założenia dotyczące rozwoju dziecka:

Głównym celem interwencji na oddziale dla wcześniaków jest stwarzanie im optymalnych warunków do rozwoju psychiki poprzez wspieranie relacji rodzice-dziecko i zapobieganiu zaburzeniom w tym zakresie!

Zakres działań psychologa:

–  pomoc w przepracowaniu traumatycznych przeżyć  rodziców; odbarczenie z poczucia winy, towarzyszenie rodzicom w przyzwyczajaniu się do trudnej sytuacji (fundamentalne znaczenie, gdyż urodzenie wcześniaka wiąże się z ogromną  traumą, dodatkowo  niepewność jutra, możliwość wystąpienia zaburzeń rozwojowych u dziecka i innych powikłań - to wręcz odczuwanie żałoby)

–  wspieranie wczesnych interakcji rodzice – dziecko, pomoc w odczytywaniu sygnałów dziecka, stopniowe powierzanie rodzicom coraz większego obszaru kompetencji, pomoc matce w wypadku gdy po urodzeniu wcześniaka skonfrontowała się ona ze swoimi wcześniejszymi traumatycznymi doświadczeniami (Kmita 2003).

Interakcje rodzic-dziecko.

Badania K. Minde i jej współpracowników na temat matek chorych wcześniaków:

·         matki te w odróżnieniu od matek dzieci zdrowych, wyraźnie różnią się pod względem zachowania w interakcjach z dzieckiem:  mniej je dotykają i mniej się do niego uśmiechają.

·         Matki dzieci, których ciężki stan trwał nie dłużej niż 17 dni szybko wracaly do „typowego” wzorca interakcji, natomiast matki dzieci, których życie było zagrożone przed dlużej niż 35 dni jeszcze przez wiele miesięcy zachowywały się tak jakby dziecko było bardzo chore.

Interakcja pomiędzy dzieckiem i rodzicem jest bardzo ważna, a wcześniak jest bardzo szczególnym partnerem interakcji.  Zdarza się, że wcześniaki mają zmienioną wrażliwość na bodźce, co w sposób zasadniczy rzutuje na ich funkcjonowanie w interakcjach społecznych.

CEL INTERWENCJI PSYCHOLOGICZNEJ w szpitalu: funkcjonowanie refleksyjne rodzicow. Można go osiągnąć pomagając rodzicom w przepracowaniu traumatycznych doswiadczen związanych z wcześniactwem, jak również umiejętnie wspierając ich interakcje z dzieckiem.

Relacje dziecko-personel i rodzina-personel

Rola psychologa: dbałość o to, by relacje pomiedzy personelem a dzieckiem i rodzicamistanowily kontekst sprzyjający prawidłowemu rozwojowi psychiki.

Podstawowe problemy:

·         Większość interakcji rodziców na oddziale to interakcje z personelem medycznym, a nie psychologiem

·         Personelu najczęściej nikt nie uczył w zakresie komunikowania się z osobami znajdującymi się w trudnych sytuacjach

·         Reakcje rodziców, zrozumiale dla psychologa, dla lekarza czy pielęgniarki mogą być odbierane jako brak szacunku czy agresja (np. pytania jak działa respirator, czy zadawanie tych samych pytań).

Źródła: G. Kmita- fragment ".Kmita G., Kaczmarek T. (red). (2004). Wczesna interwencja. Miejsce psychologa w opiece nad małym dzieckiem i jego rodziną"